Mga buwaya sa katihan

MGA BUWAYA SA KATIHAN

dapat ikulong ang mga buwaya sa katihan
lalo na't sila'y nangunguna sa katiwalian
bagamat ginagalang ang kanilang karapatan
sila'y dapat managot sa kanilang kasalanan

sino pa nga ba ang mga trapong dapat makulong
kundi yaong sa kaban ng bayan ay nandarambong
kumbaga sa droga, sa pagnanakaw nalululong
sa paglilingkod ba sa bayan sila'y nabuburyong?

bago kumandidato, pag-aari nila'y konti
nang manalo't pumuwesto na'y giri na ng giri
aba, ngayon nga'y kayrami na nilang pag-aari
mukhang sa katiwalian nagmula ang salapi

dapat ibagsak ng tuluyan ang gahamang trapo
ang serbisyo sa bayan ay ginawa nang negosyo

- gregbituinjr.

Kapitalismo'y kailan ba nila ibabagsak?

KAPITALISMO'Y KAILAN BA NILA IBABAGSAK?

patuloy na pinipiga nitong kapitalismo
ang lakas-paggawa ng masisipag na obrero
tuwang-tuwa't limpak na tubo'y iaakyat nito
nang kamtin daw ng kumpanya ang tunay na progreso

sa historya, obrero'y mga sahurang alipin
na pag di raw sila gumawa'y walang kakainin
dapat bumalik bukas upang trabaho'y tapusin
magkayod-kalabaw sila hanggang ang kota'y kamtin

di mabayarang-tama ang lakas-paggawa nila
kumakayod sa ilalim ng bulok na sistema
di pa makita ng obrerong binubuhay pala
nila'y mga tuso't halimaw na kapitalista

kailan malalamang sila'y aliping sahuran
hirap na hirap na'y di masabing nahihirapan
pagkakaisa ng uring manggagawa'y kailan
sa ganid na kapitalismo'y kailan lalaban

dapat mabatid nilang kapitalismo'y bulagsak
tinuturing ang obrero'y makina't mga tunggak
mababa ang sahod, kapitalista'y naninindak
kapitalismo'y kailan ba nila ibabagsak?

- gregbituinjr.

Tula hinggil sa tagapagpadaloy

TULA HINGGIL SA TAGAPAGPADALOY
ni Greg Bituin Jr.

1
tagapagpadaloy - tulad sa bangka, tagatimon
sa aktibidad upang umayos at naaayon
sa takdang adhika at layuning napapanahon
nang sa mga isyu’t problema'y agad makatugon
2
at siya’y kumikilos din bilang tagasuporta
sa gawain, maiayos ang daloy ng programa
naglalatag din ng tiwala sa nakakasama
nang mapalitaw ang mga malikhaing ideya
3
dapat umiral ang tiwala at pagiging bukas
nang mabuo ang istratehiyang magpapalakas
sa kanila't mayroon ding planong magpapagilas
upang makatugon sa isyu’t problemang namalas
4
impormasyon hinggil sa puntiryang grupo'y malaman
upang likhain ang motibasyon at kamalayan
upang magkaroon din ng kumpiyansa ang tanan
upang tukoy na problema'y mabigyang katugunan
5
may kampanyang motibasyon ang tagapagpadaloy
alamin ang problemang magdadala sa kumunoy
upang malutas na ang isyu’t problemang natukoy
at mga kalahok ay bigyang inspirasyon tuloy
6
mabuhay ang tagapagpadaloy sa papel nila
nang makatugon ang mga kalahok sa problema
mabuhay ang pagbibigay inspirasyon sa masa
nang mabuo ang tiwalang malutas ang problema

* Inihanda ng makata para sa Training of Trainers (ToT) ng programang Building Safe, Sustainable, Resilient Communities (BSSRC) ng Philippine Movement for Climate Justice (PMCJ), Agosto 31, 2019

Ang tulad kong bookworm

ANG TULAD KONG BOOKWORM (UOD NG AKLAT)

Ako'y isang bookworm, mahilig magbasa ng aklat
Kahit luma ang libro'y akin pa ring binubuklat
O kung bago man ay bibilhin ko agad sa book store
Yaring pagbabasa sa kaalaman ay promotor
Uod ng aklat, bookworm, katawagang kaysarap dinggin
Organisahin anong sa tuwina'y babasahin
Dunong na maaangkin ay magbibigay pag-asa
Nawa'y magamit sa pagpapakatao't hustisya
Gawin ang mabuti anuman ang nabasang ito
Awtor ding nagsulat ay kilalanin sinu-sino
Kayraming klasikong nobela't tulang mababatid
Laot man, mula sa kalupaan o himpapawid
Aklat ay mahalaga sa pagbubuo ng bansa
Tulad kong bookworm nawa'y may maitulong sa madla

- gregbituinjr.

Sa nanggagago sa karapatang pantao

SA NANGGAGAGO SA KARAPATANG PANTAO

gago ang tawag sa mga taong tumutuligsa
sa karapatang pantao, karapatan ng tao
aba'y binabastos pa nila't binabalewala
ang karapatang pantaong dapat nirerespeto

naglalaway sila sa dugo, mahilig sa tokhang
kahit wala pang kasalanan, agad mamamaril
mga aso ng pangulong patuloy ang pagsagpang
walang proseso, basta napagtripan ka'y kikitil

matutulis ang pangil nilang tulad sa buwaya
pag lumaban ang masa'y agad nilang tinitiris
kawalan ng wastong proseso'y hahayaan lang ba
ang kawalang katarungan ba'y iyong matitiis

ang gagong sa karapatang pantao'y lumalabag
ay dapat lang tuluyang tuligsain at mausig
dapat ang human rights defenders ay maging matatag
at ang gumagago sa karapatan ay malupig

- gregbituinjr.

Kapitalistang aswang

KAPITALISTANG ASWANG

makakapal ang apog ng mga kapitalista
sakop daw nila ang mundo't kayrami nilang pera
kanila lang daw ang daigdig na ito, kanila
dahil sila daw ang gumagawa ng ekonomya

ang mukha ng mga kapitalista'y anong kapal
yari sa marmol na pag minaso'y di mabubuwal
iniyayabang nila ang paglago ng kapital
kaya maraming bansa'y sa leeg ay sakal / sakmal

namumula ang dugo sa kanilang mga pangil
kapitalistang aswang na sa bansa'y sumisikil
balisong lanhg tayo subalit armas nila'y galil
sa pagsagpang ng kapitalista'y sinong pipigil

obrero ang dudurog sa kapitalistang aswang
dapat silang magkaisa at pigilan ang halang

- gregbituinjr.

Ilang buwang...

ILANG BUWANG...

ilang buwang palugit ng mga buwang, nakita
kong patuloy pa ang sa masa'y pagsasamantala
ang mga sundalong kanin ay robot na makina
na alam lang sumunod sa utos, di ang hustisya

ilang buwang palugit upang bahay ay bayaran
dahil bahay ay negosyong pinagkakakitaan
aba'y bakit di na ito serbisyong panlipunan?
dahil ba sakmal na ng kapitalismo ang bayan?

maring buwang tubo lang lagi ang inaasam
tinubo sa pawis ng obrero'y takam na takam
lakas-paggawa ng iba'y sa kanila'y linamnam
habang obrero'y nagluluksa, animo'y pasiyam

maraming buwang manhid ang mga kapitalista
na nakatutok lamang ang puso't diwa sa pera
masa ba'y masokista't kapitalista'y sadista?
o sa nangyayari'y patulog-tulog lang ang masa?

- gregbituinjr.

Pagkawala ng katha

PAGKAWALA NG KATHA

aba'y nawalan na naman ako ng mga tula
nang ang sinulatan kong bagong notbuk ay nawala
di ko pa naman natipa sa kompyuter ang katha
di ko na nakita, ang ramdam ko'y kasumpa-sumpa

ibalik kaya iyon ng sinumang nakakuha?
o sa notbuk na yao'y magkakainteres siya?
mga tula kong kinatha'y angkinin kaya niya?
mga di tapos kong tula'y madaragdagan pa ba?

kawawa naman ako't talagang ako'y nawalan
para bang nawala ang kalahati kong katawan
sarili ba'y sisisihin, tanging may kasalanan?
sinulatan kong notbuk kasi'y di ko naingatan

tanging yaman nitong diwa'y saan hahagilapin?
naging tanga ako't di iningatan ang sulatin
sana, sana, sana'y maibalik iyon sa akin
o kaya'y mabasura na kaysa iba'y umangkin

- gregbituinjr.

Sa pagtulog

SA PAGTULOG

dapat manumbalik ang lakas kaya natutulog
nakakapagpahinga't pinaghihilom ang bugbog
muling nabubuo ang molekulang nangalasog
dahil sa maghapong paggawa, laman ay nalamog
habang natutuyo ang laway na dapat imumog

habang tulog, buong katawan halos di matinag
natutulog din at tila mahiyain ang bayag
di kumikilos, tanging puso lang ang pumipitlag
dama nitong katawan ay kalagayang panatag
nananaginip, may sinusuyong magandang dilag

kaysarap matulog lalo sa kubo't nakabanig
mula sa pagod at lugmok, babalik ba ang kisig?
maikli man ang kumot, aba'y kaysarap humilig
naipapahinga ang kalamnan, lalo ang bisig
na gamit sa trabaho, habang puso'y pumipintig

- gregbituinjr.

Galing man ako sa pusalian

galing man ako sa pusalian
may dangal akong iniingatan
aktibista man akong palaban
prinsipyado sa puso't isipan

ako man ay isang maglulupa
ang tulad ko'y di kasumpa-sumpa
tinutulungan namin ang dukha
nang di na sila magdaralita

mayroong tunggalian ng uri
may mga busabos at may pari
may mahihirap at naghahari
dahil may pribadong pag-aari

suriin din natin ang kahapon
upang makapaghanda na ngayon
ang uring manggagawa'y babangon
at mamumuno sa rebolusyon

- gregbituinjr.

Katinuan

KATINUAN

kulang-kulang kung ilagay ang kahon-kahong alak
may katiwalian kayang nagaganap sa lusak
ano't nagkakaisa sila sa masamang balak
aba, baka sa ilong ay may malagyan ng bulak

sadyang pahirap sa bayan ang mga tusong trapo
binoto ng bayan ay nakatutok sa negosyo
lingkod bayan ngunit pinagtutubuan ang tao
kung gobyerno'y ganito, dapat nang palitan ito

kahit sangkaterbang langgam ay marunong mag-aklas
lalo't nakita nilang kalagayan ay di patas
nais din nilang makitang namumuno'y parehas
walang nagagawang katiwalian, walang hudas

nawa'y magkaroon ng katinuan sa'king bansa
mga namumuno'y tunay na maglingkod sa madla

- gregbituinjr.

Sa ika-35 anibersaryo ng SAMANAFA

SA IKA-35 ANIBERSARYO NG SAMANAFA

sa inyong ikatatlumpu't limang anibersaryo
aming ipinaaabot ang pagbating totoo
tatlumpu't limang taon ng pamumunong sinsero
higit tatlong dekadang mahusay na liderato
taas-kamaong pagpupugay, paabot sa inyo

mabuhay ang inyong organisasyong Samanafa
ang katatagan ninyo'y kahanga-hanga talaga
pinanday man kayo ng maraming problema
naging matibay kayong kasangga, nagkakaisa
kasaysayan ninyo'y dapat matala sa historya

mabuhay ang inyong pangulong Ka Pedring Fadrigon
matatag na pinuno sa matagal na panahon
pinagkaisa ang iba't ibang organisasyon
sinasaluduhan sa matatalinong desisyon
hinarap niya ang anumang panibagong hamon

mula sa kalye'y naging maliit na talipapa
naging palengkeng tatlong palapag, madla'y natuwa
kaygandang puntahan, maganda ang pagkakagawa
inyong palengke'y tunay na naglilingkod sa madla
dapat tularan ang inyong mabuting halimbawa

- gregbituinjr.
8/24/2019 sa ika-35 anibersaryo ng Samahan ng Maninindang Nagkakaisa sa Fabella (SAMANAFA), sa Welfareville, Brgy. Addition Hills, Lungsod ng Mandaluyong

Tulungan ang kalikasan sa paghilom ng sugat

maililigtas pa ba natin itong kalikasan
mula pagkasira dulot ng pabaya't gahaman
ang ilog at dagat ay ginagawang basurahan
pati polusyon sa hangin ay karaniwan na lang

para sa kapaligiran, kayraming dapat gawin
ang pangangalaga nito'y magandang simulain
ang mga naglipanang plastik ay ating tipunin
mga naipong tubig-ulan ay magagamit din

nakakapanikip ng dibdib ang hanging marumi
tila ba sa bawat paghinga'y makapagsisisi
nagbabagong klima'y naririto't nais pumirmi
sa hiyaw ng kalikasan, ikaw ba'y mabibingi

huwag hayaang upos ay lumulutang sa dagat
huwag hayaang sa basura, lupa'y bumubundat
halina, kaibigan, gawin ang nararapat
tulungan ang kalikasan sa paghilom ng sugat

- gregbituinjr.

Pagpupugay at pasasalamat kay Ms. Gina Lopez

Ms. Gina Lopez, sa 'yo'y taas-noong pagpupugay

sa usaping pangkalikasan, moog kang matibay

naging pinuno ng D.E.N.R., lider na tunay

sa pagiging sekretaryo'y namuno nang mahusay

ginawa ang nararapat sa adbokasyang taglay

ipinasara ang maraming minahan sa bansa

ipinagtanggol pati mga katutubo't dukha

itinuring na kapatid ang araw, hangin, lupa

isinaalang-alang ang kagalingan ng madla

kaysa sa interes ng negosyo, kahanga-hanga

iba man ang uring pinanggalingan, natatangi

kinalaban ang mapagsamantala't walang budhi

kaayusan ng kapaligiran ang nilunggati

ang kabutihan ng nakararami ang pinili

pinunong ipagmamalaki ng sinumang lahi

sa D.E.N.R. ay naging mahusay na pinuno

sa Bantay Bata'y nangasiwa nang bata'y mahango

mula sa kaapihan, upang di na masiphayo

mga ginawa'y kinilala sa maraming dako

tunay na halimbawa ng tapat na pamumuno

mabuhay ka, Ms. Gina Lopez, sa 'yong kontribusyon

maraming salamat sa matatapang mong desisyon

ginawa mo'y magniningning sa mahabang panahon

ambag mo'y tagos hanggang sa sunod pang henerasyon

ikaw, para sa marami'y tunay na inspirasyon

- gregbituinjr.

08/22/2019

* Nilikha ang tula matapos pumunta sa burol sa ABS-CBN, kasama si misis at ang ilang kasapi ng Zero Waste Philippines matapos ang kanilang aktibidad

Kaming mga aktibista'y mandirigmang Spartan

KAMING MGA AKTIBISTA'Y MANDIRIGMANG SPARTAN

kaming mga aktibista'y mandirigmang Spartan
nakikibaka, nagsasanay, naghahanda sa labanan
pinag-aaralan ang kasaysayan at lipunan
wing chun, arnis, at nagpapalakas din ng katawan

mandirigmang Spartan kaming mga aktibista
tulad ng langay-langayan, kami'y nakikibaka
tulad ng leyong niyakap ang ideyolohiya
mga armas ang materyalismo't diyalektika

tulad ng agila'y dapat matalas ang paningin
tulad ng dragon, kalaban ay aamuy-amuyin
tulad ng tigre, ang pulitika'y pinaiigting
tulad ng langgam, uring manggagawa ang kapiling

halina't samahan kaming magsanay at magsuri
ating organisahin ang tunggalian ng uri
at pawiin ang salot na pribadong pag-aari
dahil ang kahirapan sa mundo'y iyan ang sanhi

mandirigmang Spartan, may adhikang buong-buo
paglilingkod sa uring obrero'y mula sa puso
handang mamatay upang sosyalismo'y maitayo
patuloy ang pagkilos, mamatay man o mabigo

- gregbituinjr.

Wala nang palamig sa bangketa

WALA NANG PALAMIG SA BANGKETA

hinahanap ko ang mga palamig sa bangketa
limang pisong sago, sampung pisong buko't iba pa
subalit wala nang vendor, bangketa'y nilinis na
di na sila pinagtinda, itinaboy na sila

wala nang mapwestuhan ang mga vendor sa lungsod
sa bangketa'y bawal nang magtinda, wala nang kayod
ang pagtitinda man sa bangketa'y nakakapagod
nagsisipag upang sa pamilya'y may ipamudmod

sa malalaking grocery't mall ka na magpalamig
produkto ng kapitalista'y iyong makakabig
mag-softdrinks ka na lang, mahal na ang mga palamig
upang malunasan ang uhaw mo o pagkabikig

kapitalista ba'y nagplanong vendor ay mawala
malalaking negosyante'y kinalaban ang dukha
tinanggalan ng ikabubuhay ang maralita
upang produkto sa mga mall ang bilhin ng madla

- gregbituinjr.

Anak ng tokwa

ANAK NG TOKWA

nagninilay-nilay habang nagpiprito ng tokwa
buhay pa rin ay salat, anak ng tokwa talaga
ang diwata ng swerte'y di man lamang bumisita
bakasakaling ang kapalarang ito'y mag-iba

di man ako naniniwala diyan sa kapalaran
na kaya ka mahirap ay dahil sa kamangmangan
kundi may sanhi bakit dinanas mo'y karukhaan
kaya dapat mo lamang pag-aralan ang lipunan

bakit may ilang mayaman, laksa-laksa'y mahirap
anak ng tokwa! bakit karukhaan ay laganap
walang bahay, pagkain, buhay ay aandap-andap
mga dukha'y may nabubuo pa kayang pangarap

iyang tokwang mumurahin ang aming uulamin
at pagsasaluhan namin kaysa walang makain
pangarap mong yumaman? tumingin ka sa salamin
at baka may muta ka pa'y iyo munang tanggalin

- gregbituinjr.

Utang

patakaran ko sa buhay, di ako mangungutang
sapagkat batid kong di ko ito mababayaran
aba'y mas mabuti pang ako'y mamatay na lamang
kaysa naman mangutang akong di mababayaran

di ako mangungutang, paraan ang gagawin ko
upang malutas ang mga problemang sangkot ako
huwag lang mangutang, aba'y ibabayad ko'y ano?
buti pang magsikhay at mag-ipon kahit magkano

di ako uutang, prinsipyo iyong dapat tupdin
wala akong pambayad, iyan ang iyong isipin
mamatay na 'ko sa gutom, mangutang ay di pa rin
baka buhay na'y ipambayad ko't maging alipin

sa harap ng pinagkakautangan, ako'y dungo
di ako mangungutang, prinsipyong tagos sa puso
sanay na akong magutom, magdusa't masiphayo
huwag lang sa mga utang ako'y mapapasubo

- gregbituinjr

Tanaga sa Paglisan

TANAGA SA PAGLISAN

namatay ang katawan

subalit di ang diwa

ang pamana’y nariyan

naiiwan sa madla

umaalis ang tao

upang magtungo roon

sa iba pang mundo

upang doon umahon

maraming magigiting

ay nagiging bayani

marami naming praning

ay nagpasyang magbigti

anong dapat gawin

upang tupdin ang misyon

iyo munang suriin

kung wasto ba ang layon

lilisan din ang lahat

sa ibabaw ng lupa

aking pasasalamat

sa kapwa manggagawa

marami man ang gusot

ito’y mapaplantsa rin

huwag kang sumimangot

minsan, ngumiti ka rin

ang bilin ay asahan

at gawin nang maigi

ating kapaligiran

alagaang mabuti

salamat po sa inyo

tuloy ang paglilingkod

pagandahin ang mundo

at ating itaguyod

- gregbituinjr.

* Nalathala ang tulang ito sa pahayagang Diwang Lunti, isyu ng Agosto 2019, pahina 20

Pahimakas kay Ms. Gina Lopez

PAHIMAKAS KAY MS. GINA LOPEZ

Ms. Gina Lopez, marangal, palaban, maginoo
makakalikasan, aktibista para sa mundo
tagapagtaguyod din ng karapatang pantao
sa D.E.N.R. nga, pagsisilbi niya'y totoo

mga mamumutol ng puno ang sinagasaan
pati sumisira ng kagubata't karagatan
ang kapakanan ng katutubo'y ipinaglaban
nag-atas na ipasara ang maraming minahan

tulad ni Francisco ng Assisi'y kanya ring batid
araw, hangin, tubig, lupa'y kanyang mga kapatid
kinalaban ang mga mapagsamantala't ganid
kalabang pulos pera ang isip ay nauumid

siya ang malaking hipong sumalunga sa agos
siya ang dragong pumuntirya sa nambubusabos
siya ang agilang kalikasa'y pilit inayos
siya ang anghel sa mga kalupaang nilapnos

Ms. Gina, minero'y natuwa sa 'yong pagkawalay
ngunit kaming narito'y taas-noong nagpupugay
pamana mo'y mga halimbawa't prinsipyong taglay
sa buong bansa, ngalan mo'y nagniningning na tunay

- gregbituinjr.

Kubeta'y tiyaking malinis tulad ng kunsensya

KUBETA'Y TIYAKING MALINIS TULAD NG KUNSENSYA

alam na nila kung saan ako hahagilapin
pag ako'y nagtago, sa kubeta ako darakpin
habang libog na libog sa pinapantasyang birhen
habang nagtitikol, at tae'y lalambi-lambitin

ang kubeta ko sa barung-barong ay pahingahan
madalas, doon sinasalsal ang nasa isipin
doon ko rin nakakatha ang mga kasawian
mga hirap ko't danas, pati kritik sa lipunan

kubeta'y santuwaryo ko upang makapag-isip
doon tinatahi ang dinikta ng panaginip
minsan, sa kubeta, may pag-asa kang masisilip
may inspirasyong sa diwa mo'y kaysarap malirip

kubeta'y tiyaking malinis tulad ng kunsensya
nang maging payapa ang diwa't wasto ang pasiya
upang susunod na gagamit ay mahahalina
aalis sila roong may ginhawang nadarama

- gregbituinjr.

Ang kubeta ang aking santuwaryo

ANG KUBETA ANG AKING SANTUWARYO

ang kubeta ang aking santuwaryo, o kanlungan
mula sa karahasan ng buhay, silid-nilayan
kanlungan, aking taguan, siya ring pahingahan
doon ko ri kinakatha ang laman ng isipan

anong sarap pag kubeta ang iyong santuwaryo
doon ay para kang batang hubo't hubad sa mundo
anumang iyong gawin, ramdam mong normal kang tao
naliligo, tumatae, nagbabate ka rito

nagugustuhan ko nang santuwaryo ang kubeta
at sa paglabas mo, pulos dahas ang makikita
para bagang buhay ng isang tao'y barya-barya
parang tsuper, natatae'y busina ng busina

sa loob ng kubeta'y payapa ang puso't isip
pagiging totoong tao ba'y isang panaginip?
huwag lang may kumatok, akala ikaw'y umidlip
sunod na gagamit, may pangarap ding halukipkip

- gregbituinjr.

Bakit kaytagal ko raw sa kubeta?

BAKIT KAYTAGAL KO RAW SA KUBETA?

tanong niya, bakit kaytagal ko raw sa kubeta
oo, kaytagal ko't higit isang oras na pala
doon kasi, ako'y tao kahit pansamantala
nagagawa ang maibigan, kahit magpantasya

mula sa kubeta, pag ikaw na'y agad lumabas
ang katotohanan na ng buhay ang mawawatas
maririnig mo na'y dahas at kayraming inutas
sa pamahalaan ay may tiwali't mandurugas

gayunpaman, sa kubeta'y kayrami kong nakatha
kahit walang tissue paper, naroong tumutula
habang gamit ang tabo, dumudumi'y may nalikha
mabaho man, kaysarap ilabas, O, aking mutya

bakit matagal sa kubeta'y huwag nang tanungin
itong mga katha ko na lang ang iyong basahin
tiyak nilikha ko'y anong bango pag sasamyuin
maging pinanghugas kong kamay ay iyong pisilin

- gregbituinjr.

Sa ika-25 taon sa P

SA IKA-25 TAON SA P
(Agosto 17, 2019)

sang-ayon ako sa landas na bihirang tahakin
kaya sinuong iyon, may panganib mang harapin
niyakap ang pagpupultaym anuman ang lasapin
upang ipalaganap ang niyakap na layunin

mula publikasyon ng pinasukang pamantasan
ay nagsulat din sa pangmanggagawang pahayagan
dukha'y inorganisa, inaral din ang lipunan
patuloy na sumusuporta sa mga aklasan

sumumpang lalabanan ang kapitalistang ganid
dudurugin ang sistemang kabulukan ang hatid
ideyolohiya ng manggagawa'y ipabatid
ipagtatanggol ang mga sosyalistang kapatid

kaya sa ikadalawampu't limang taon dito
mula nang sa banderang pula'y sumumpang totoo
naririto pa rin kasama ang uring obrero
nagsasanay, kumikilos para sa sosyalismo

- gregbituinjr.

Ipagtanggol ang Wikang Filipino

IPAGTANGGOL ANG WIKANG FILIPINO

tuwing buwan ng Agosto
inaalala ng tao
itong wikang Filipino
pagkat wika natin ito

mahalaga ang wika
lalo’t wika nating dukha
dito nagkakaunawa
magkababayan at madla

wikang ito'y ipagtanggol
laban sa maraming ulol
putik nilang kinulapol
sa ating wika'y di ukol

wikang ito raw ay bakya
pagkat salita ng dukha
tayo ba'y kinakawawa
ng gagong astang dakila

wika nati’y ipaglaban
laban sa gago’t haragan
ito ang wika ng bayan
na dapat nating ingatan

sinuman ang maninira
tatawagin itong bakya
sila’y talagang kuhila
taksil sa sariling wika

wikang Filipino’y atin
wikang sarili’y linangin
atin itong paunlarin
at lagi nating gamitin

manggagawa, maralita
pagpalain nyo ang wika
kayong kasangga ng madla
upang umunlad ang bansa

- gregbituinjr.
* nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, publikasyon ng KPML (Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod), isyu ng Agosto 16-31, 2019, p. 20

Ang unlaping ika___ o ika-___

ANG UNLAPING IKA___ O IKA-___

di lahat ng "ika" ay may gitling kang ilalagay
lalo't numero'y pasalita, di simbolong taglay
tulad ng ikaapat o ng ikapitong tunay
mahirap ang "ika", "ika", di ka dapat sumablay

ikalima, ikaanim o kaya'y ikasampu
ikawalo, ikasiyam,  o ikadalawampu
ngunit may gitling ang ika-4 at ika-10
may gitling ang ika-6 at ika-20

pagkat "ika" ay panlapi, dinurugtong sa bilang
karugtong ng salitang ugat sa bawat pangngalan
pag pulos titik walang gitling, pag numero'y lagyan
ito'y patakaran nang tayo'y magkaunawaan

- gregbituinjr.

Ang unlaping taga___ o taga-___

ANG UNLAPING TAGA___ O TAGA-___

di lahat ng "taga" ay dapat gamitan ng gitling
tulad ng tagalaba, tagaluto't tagasaing
unawain anong tama upang di ka maduling
sa pagsusulat man, isulat nang tama't may lambing

lagyan lamang ng gitling kung ang karugtong ay lunan
pag pangngalang pantangi, gitling ay laging tandaan
halimbawa'y taga-Baclaran o taga-Pandacan
subalit walang gitling ang pangngalang karaniwan

ikaw ba'y taga-Maynila o taga-Marinduque
ikaw ba'y taga-Iloilo o taga-Cavite
ikaw ba'y taga-Avenida o taga-Mabini
ikaw ba'y tagawalis, tagalinis, tagabili

tagahanga ba kita sa maaksyon kong palabas
taga-Mindanao ka ba o diyan lang sa Batangas
aba'y gitling ay gamitin natin ng wasto't wagas
upang di malito't yaong binabasa'y mawatas

- gregbituinjr.

Nagrambulan dahil sa kulangot

kapansin-pansin ang balita sa Abante Tonite
nasa headline pa, lalo na't may dating ang pamagat
mga dayo'y nagrambulan nang dahil sa kulangot
ito nga ba'y nakakatawa o nakakatakot?

pinahiran ng kulangot ang Hapon sa comfort room
ng isa sa suspek na Taiwanes na nakainom
hanggang sa magkasagutan sa loob ng kubeta
at sa paglabas, aba, sila'y nagkarambulan na

nagkabatuhan ng bote dahil isa'y nambastos
tila ba sa disiplina sila'y wala sa ayos
ayon sa balita, ito'y naganap sa Maynila
sa isang bar sa Ermita, dayo'y nagkasagupa

parak ay dumating at agad na pinagdadampot
silang mga nagpang-abot nang dahil sa kulangot

- gregbituinjr.
* batay sa isang ulat sa Abante Tonite, Agosto 13, 2019

Tiyuhing ulupong

ulupong pala ang tiyuhin ng isang babae

na tumuklaw sa puri ng nasabing binibini

karumal-dumal ang balitang ito't insidente

niluray, pinaslang ang gagradweyt na estudyante

sa likod ng iskul, ang bangkay niya'y natagpuan

tiyuhin niya'y isa sa gumahasa't pumaslang

mabuti't nasumbong pa sa liham ang kaganapan

sa liham sa ina'y sumabog ang katotohanan

tiyuhin niya't apat pa nitong kasama'y suspek

mga walang budhing pwersahan siyang itinalik

pinagpasasaan ng mga walang awang lintik

ngunit sa huli, pati mata niya'y itinirik

salamat sa liham na nagbulgar sa krimen nila

na di napadala ng dilag sa mahal na ina

hustisya sa ginahasa't pinaslang na dalaga!

bulukin sa piitan ang nagmalupit sa kanya

- gregbituinjr.

* ang tula'y binatay sa headline sa pahayagang Bulgar, Agosto 13, 2019, na may pamagat na "Graduating student ni-rape ng 5, pinatay sa likod ng iskul" at may maliit na dugtong na "Nakagawa ng sulat, uncle itinuro"

Para sa mga inakay

patuloy ang lawin sa paglipad sa kalawakan
at nag-aabang ng madadagit sa kaparangan
bunsod ba iyon ng nadarama n'yang kagutuman?
o marahil iyon kasi ang kanyang kalikasan?

nakatingala yaong inahin sa kalangitan
magsungit kaya ang panahon, babagyo, uulan?
o baka kasi may lawing dapat silang iwasan?
upang kanyang mga inakay ay maprotektahan

pinaaalpas ng nag-aalaga ang inahin
upang ito'y makahanap naman ng makakain
para sa mga inakay nitong aalagain
nasa isip lagi'y anak nang ito'y di gutumin

tulad ng tao, may pamilya rin ang mga hayop
at sa pagbuo nito, bawat isa'y kinukupkop
ng ama o inang sa iba'y di nagpapasakop
titiyaking may sabaw nang anak ay makahigop

- gregbituinjr.

Pagpupugay kay Ka Fidel Castro

PAGPUPUGAY KAY KA FIDEL CASTRO

(Agosto 13, 1926 - Nobyembre 25, 2016)

O, Ka Fidel, tagumpay n'yo'y tunay na inspirasyon

sa tulad naming naghahangad din ng rebolusyon

naipanalo n'yo'y kasaysayan na ng kahapon

na mapaghahalawan ng mabuting aral ngayon

nabigo man kayo sa pagsalakay sa Moncada

iyon na ang senyales upang mamulat ang masa

dinakip kayo't kinulong ng rehimeng Batista

lumaya dahil sa matagumpay mong pagdepensa

di nagtagumpay ang U.S. sa anumang blokeyo

kahit limang dekadang blokeyo'y nabuhay kayo!

Cuba'y di napayuko ng mga Amerikano

ang Cuba'y matatag sa harap ng kalaban nito!

di natibag ng Kano ang pamumuno ni Fidel

sa higit limang dekada, ang Cuba'y di napigil

sosyalistang sistema'y patuloy, di tumitigil

taas-kamaong pagpupugay kay kasamang Fidel

- gregbituinjr.

* kinatha ang tula sa panayam-talakayan na "Celebrating Moncada, Remembering Fidel" ng Philippines-Cuba Cultural and Friendship Association (PhilCuba), Agosto 13, 2019, na ginanap sa LEARN Workers House, Delgado St., Quezon City

Upos ng yosi'y gawing yosibrik

Kaya mo bang mag-ipon ng mga upos ng yosi?
Kahit di ka nagyoyosi, nais mo lang magsilbi.
Tapon dito, tapos doon kasi ang nangyayari
hanggang sa upos ay maglipana sa tabi-tabi.

Nagyoyosi'y  dapat organisadong nagtatapon
ng hinitit nilang yosi upang ito'y matipon.
Upos ng yosi'y mga basurang dapat mabaon
sa lupa, marahil kalutasang ito ang tugon.

Ang upos ay di dapat palutang-lutang sa dagat.
Gawin itong yosibrik nang tao'y ating mamulat
kaysa naman basurang upos ay pakalat-kalat.
Tayo'y mag-yosibrik, gawain mang ito'y kaybigat.

Sa boteng plastik, mga upos ng yosi'y isiksik
hanggang sa tumigas na parang bato ang yosibrik!

- gregbituinjr.

Lamparaw

LAMPARAW

kung walang kuryente'y gamitin natin ang lamparaw
o solar lamp sa Ingles, lamparang gamit ay araw
dapat paghandaan anumang sakunang dumalaw
harapin natin kahit ang nagbabagong pananaw

sa Asya, pangalawa tayong mahal ang kuryente
mabuting magpalit na't mag-renewable energy
alagaan ang kalikasan, sa bayan magsilbi
murang kuryente na ang hangad ng nakararami

isa lang itong lamparaw sa ating magagamit
na malaking maitutulong sa panahong gipit
may ilawan ka na sa gabing madilim ang langit
saanman magpunta'y madali mo itong mabitbit

magkaroon ng lamparaw ay ating pag-ipunan
nang sa oras ng kagipitan ay may kahandaan

- gregbituinjr.

Ang payo ng matatandang tibak

halina't pag-aralan natin ang lipunan
payo ito ng maraming matandang tibak
aralin bakit may mahirap, may mayaman
bakit kayraming gumagapang sa lusak

halina't pag-aralan din ang kalikasan
bakit tumataas na ang sukat ng dagat
bakit nagbabagong klima'y di mamalayan
bakit sa nangyayaring ito'y di pa mulat

ang unang tungkulin ng tibak ay matuto
pag-aralan ang kapaligiran, magsuri
ang bawat tibak muna'y maging edukado
sapagkat sila ang magtatanim ng binhi

binhi ng pagbabago tungong sosyalismo
pati pagpawi ng pribadong pag-aari
na siyang sanhi ng paghihirap ng tao
halina't organisahin ang ating uri

organisahin na ang manggagawa't dukha
upang ang bawat isa'y nagkakapitbisig
uring manggagawa, hukbong mapagpalaya
magkaisa upang baguhin ang daigdig

- gregbituinjr.

Ang upos at kabulukan, ayon sa isang paham

ANG UPOS AT KABULUKAN, AYON SA ISANG PAHAM

paano ba tumira sa dagat ng upos?
tiyak ang pamumuhay mo'y kalunos-lunos
papatianod na lang ba tayo sa agos?
at mabubuhay sa mundong parang busabos?

pangatlo ang upos sa basura sa dagat
at sa upos, isda't balyena'y nabubundat
bakit basurang upos ay ikinakalat?
ng mga walang awang kung saan nagbuhat

minsan, dagat ng basura'y ating lingunin
kaya ba nating linisin ang dagat natin?
kung hindi'y paano ang wasto nating gawin?
upang isda, upos na ito'y di makain

noon, sa aplaya'y nakatitig ang paham
at kanyang nausal habang mata'y malamlam:
"Bulok ang mga taong walang pakialam.
Subalit mas bulok ang walang pakiramdam."

- gregbituinjr.

Huwag itayo ang Kaliwa Dam!

Kuha ang litrato mula sa facebook page ng Stop Kaliwa Dam Network

HUWAG ITAYO ANG KALIWA DAM!

Daigdigang Araw ng mga Katutubo ngayon
at ang pamahalaa'y ating ngayong hinahamon:
kumilos na para sa susunod na henerasyon
itigil ang Kaliwa Dam, tuluyan nang ibaon!

ang paggawa ng dam ay planong pondohan ng Tsina
di naman gobyerno ang magbabayad kundi masa
sa katutubo't taas-kamaong nakikiisa
kaming narito'y kasama n'yo sa pakikibaka

aba'y papayag pa ba tayong mabaon sa utang
bansa'y baon na sa utang, mababaon na naman
bakit ba gigil na gigil silang itayo ang dam
damuho silang sa buhay ay walang pakialam

mga kapatid na katutubo'y nangangalaga
sa kanilang lupaing ninuno'y nag-aaruga
kalikasan ay buhay, di dapat mapariwara
huwag itayo ang dam, sa kanila ito'y sumpa

- gregbituinjr.

* Nilikha ang tula at binasa sa rali sa harap ng Department of Environment and Natural Resources (DENR) sa Visayas Ave., QC, umaga ng Agosto 9, 2019, kasabay ng paggunita sa International Day of the World's Indigenous People. Kasama sa pagkilos ang mga grupong Stop Kaliwa Dam Network, Save Sierra Madre Network Alliance, ALMA DAM, SUKATAN, SAGIBIN, PAKISAMA, ALAKAD, Freedom from Debt Coalition (FDC), Philippine Movement for Climate Justice (PMCJ), CEED, Alyansa Tigil Mina (ATM), LILAK, Piglas Kababaihan, Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), Haribon Foundation, atbp.

Kung ako'y malalayo sa kilusang masa

kung ako'y malalayo sa kilusang masa
ang mararamdaman ko'y di na ako tao
lalo na't ako'y magtatatlong dekada na
bilang aktibistang may dangal at prinsipyo

ang tulad ko'y sagad-sagaring aktibista
tinatanganan ang karapatang pantao
lumalaban sa tuso't mapagsamantala
kalaban ng mapang-api't mapang-abuso

sa mga manggagawa'y nakipagkaisa
upang mapalitan na ang kapitalismo
uring manggagawa'y ating mga kasangga
sa pangwawasak sa pag-aaring pribado

dapat mga manggagawa'y maorganisa
at matayo ang sarili nilang gobyerno
sa pagtindig nila'y sasamahan ko sila
upang itatag ang sistemang sosyalismo

- gregbituinjr.

Halina't makibaka, huwag matakot sa ulan

umuulan na naman, habang sa rali'y papunta

mabuti na lang, may sumbrero't dyaket akong dala

dahil sa komitment at isyu'y kasama ng masa

kahit na umuulan, tuloy sa pakikibaka

sumuong man sa ulan, patuloy kami sa rali

upang dalhin sa kinauukulan ang mensahe

dapat pababain nila ang presyo ng kuryente

dapat maging polisiya'y renewable energy

may mahal na kuryente sa Asya'y pangalwa tayo

mula pa planta ng coal ang mga kuryenteng ito

napakaruming kuryente, kaytaas pa ng presyo

aba'y mag-renewable energy na dapat tayo

halina't makibaka, huwag matakot sa ulan

at patuloy nating paglingkuran ang sambayanan

- gregbituinjr.

* Nilikha ang tulang ito habang papunta ng rali sa Department of Energy (DOE) sa Bonifacio Global City (BGC), Agosto 7, 2019. Kasama sa pagkilos na ito ang mga grupong Power for People Coalition (P4P), Sanlakas, Metro Manila Vendors Alliance (MMVA), Center for Ecology, Environment and Development (CEED), Piglas-Kababaihan, Oriang, Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), at Philippine Movement for Climate Justice (PMCJ).

Kumilos ka, dukha

KUMILOS KA, DUKHA

dukha'y mahirap na nga
ay patunga-tunganga
kumilos ka na, dukha
bago mapariwara

halina't magsibangon
bansang ito'y iahon
ang tikatik na ambon
baka unos paglaon

ang dukha'y naging sawi
dahil sa hari, pari
at elitistang uri
silang kamuhi-muhi

ang pari pag nangusap
mapalad ang mahirap
huwag ka nang magsikap
may langit kang pangarap

kaya may hari dahil
diyus-diyusang sutil
sa lupa kunwa'y anghel
ngunit sa masa'y taksil

kunwa'y may dugong bughaw
silang mga bakulaw
na sa mundong ibabaw
ay naghaharing bangaw

may iba silang mundo
daigdig ng hunyango
pulos pera't maluho
at budhi'y mababaho

burgesyang talusaling
ang sa mundo'y umangkin
mga dukha'y alipin
sa sariling lupain

dahil may panginoon
kayraming panginoon
dapat ibagsak iyon
at bayan ay ibangon

dukha, mag-aklas ka na
ibagsak ang burgesya
tayo'y maghimagsik na
baguhin ang sistema

- gregbituinjr.
* nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, publikasyon ng KPML (Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod), isyu ng Agosto 1-15, 2019, p. 20

Soneto sa charger

SONETO SA CHARGER

"Bumili ka ng sarili mong charger," ang payo ko
sa isang kasamang pulos panghihiram ang bisyo
sabagay, wala ring pera ang pultaym na tulad ko
pakikisama na lang, huwag lang maaabuso

kaysa manghiram, mabuti nang may sariling gamit
dahil may charger kang sarili'y di na mangungulit
kung may sariling charger, di ka na mangangalabit
sa mga tawag at text, ulo'y di na mag-iinit

sadyang kayhirap naman kung malolobat ang selpon
baka maraming kumokontak sa umaga't hapon
pag walang lod, pag lobat, di ka agad makatugon
kaya sa pambili ng charger, dapat kang mag-ipon

kung kailangan mo ng charger, bumili ka naman
huwag kang umasang lagi kang may mahihiraman

- gregbituinjr.

Palaban ang aktibista

PALABAN ANG AKTIBISTA

“Kaysa isang katawang malaya na may kaluluwang alipin, ibig ko pa ng isang katawang busabos na may kaluluwang malaya.” – Lázaro Francisco (1898-1980)

palaban tulad ni Spartacus ang aktibista
nagsasakripisyo man, tuloy sa pakikibaka
kaysa obrerong di mulat sa loob ng pabrika
na para sa sweldo'y alipin ng kapitalista

may mukhang malaya ngunit diwa pala'y alipin
di maisip na nambubusabos ay palayasin
may kayod-kalabaw subalit nagsusuri na rin
kung paanong bayang sawi'y kanilang palayain

tinatahak ng aktibista'y bihirang daanan
pagkat pagbabagong mithi'y madawag na larangan
pagkat pakikibaka'y masalimuot na daan
pagkat ang tinatahak ay maputik na lansangan

di dapat maging alipin ang isip, puso't gawa
kundi makibaka tayo patungo sa paglaya

- gregbituinjr.

Maralita raw ang nagdudumi sa mga ilog

maralita raw ang nagdudumi sa mga ilog
ilog raw ay sa mga basura pinalulubog
papayag ka bang maralita'y diyan mapabantog
pagkat walang disiplina't laging patulog-tulog

lagi nilang pinagbibintangan ang maralita
sanhi raw sila ng pagdumi ng ilog, pagbaha
mangmang daw kasi't walang pakialam itong dukha
silang madaling masisi, iba man ang maygawa

O, maralita, payag ka bang laging sinisisi?
ikaw lang kasi ang nakita nilang bulnerable
madaling sisihin pagkat buhay mo'y miserable
dukha'y mababa raw ang pagkatao't walang silbi

bumangon ka, maralita, tirisin ang gahaman
lumaban ka, dukha't inyong baguhin ang lipunan

- gregbituinjr.

Mga Lider-Maralita

MGA LIDER-MARALITA

mga lider-maralita'y dapat maging matatag
nang di makimi sa demolisyon, bagkus pumalag
mga pandarahas sa kanila'y dapat mabunyag
ang mawalan ng bahay ay isdang pupusag-pusag

kayhirap kung dukha'y isdang mawawalan ng hasang
dahil ba maralita'y basta na lang tinotokhang?
dahil ba sila'y dukha, ang tingin agad ay mangmang?
dahil ba mahirap, madali silang nalilinlang?

magkaisa, magtulungan laban sa demolisyon
walang mang-iiwan, magtatag ng organisasyon
bawat isa'y mag-usap at makipag-negosasyon
ipagtagumpay ang laban hanggang sa relokasyon

pampublikong pabahay, maralita'y nais ito
pabahay ay karapatan, huwag gawing negosyo
ang dapat mangasiwa ng pabahay ay gobyerno
dukha'y uupa lang ayon sa kakayahan nito

dapat matatag ang mga lider ng maralita
sila'y makipagkaisa sa uring manggagawa
kalunus-lunos man ang lagay, di dapat lumuha
sila'y tumindig nang sa lipunang ito'y lumaya

- gregbituinjr.
* Nilikha sa pulong ng Pambansang Konseho ng mga Lider (National Council of Leaders) ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML) na naganap noong Agosto 2-4, 2019

Pag-iinit ng mundo

PAG-IINIT NG MUNDO

sa climate change, anang dalawang tagapagsalita

ang kondisyong pag-iinit ng mundo'y lumalala

tumataas na ang sukat ng dagat, nagbabaha

nangyayari sa hinaharap ay di matingkala

anong ating gagawin kung mga isla'y lulubog?

may ahensya ba o bansang dapat tayong dumulog?

paglutas sa climate change ba'y kanino iluluhog?

may magandang mundo pa ba tayong maihahandog?

coal-fired power plants ba'y patuloy pa sa operasyon?

kumpetisyon pa rin ba imbes na kooperasyon?

ang problema ba'y kapitalistang globalisasyon?

na tubo ang una, kalikasan man ay mabaon

di lang isyung ekolohikal kundi pulitikal

ang kundisyon ng klima sa ating mundo'y marawal

kalunus-lunos, buhay ay tila di magtatagal

maaliwalas na umaga pa kaya'y daratal?

- gregbituinjr.

* Nilikha habang tinatalakay ng Philippine Movement for Climate Justice (PMCJ) ang usapin ng nagbabagong klima sa ikalawang araw ng pagpupulong ng Pambansang Konseho ng mga Lider (National Council of Leaders) ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod) na naganap noong Agosto 2-4, 2019

Buhong

BUHONG

nawawala ang kakisigan pag nagiging buhong
lumalaki ang ulong parang apoy na panggatong
sikat at hinahangaan, iyon pala'y ulupong
sa kanila'y anong nangyari't sa droga ba'y lulong

nanggahasa ng dilag yaong sikat at mayaman
kaybining binibini'y kanilang pinaglaruan
ang akala yata'y kayang bilhin ang katarungan
na mga huwes at saksi'y kaya nilang bayaran

di dapat babuyin ng mga buhong ang hustisya
at di dapat manggahasa ng sinumang dalaga
dapat lang silang managot pagkat may krimen sila
huwag tayong papayag paglaruan ang hustisya

oo, nanggaling man sa putik ang ginto't dyamante
dapat igalang ng sinuman ang mga babae
gawin ang makatarungan upang di ka magsisi
ang nahatulan sa krimen ay higit pa sa tae

- gregbituinjr.

Soneto sa payong

SONETO SA PAYONG

ayokong bumili ng payong, laging nawawala
pagkat nang pinatutuyo ko lalo't ito'y basa
sa daming iniisip, pag umalis naiiwan
matatandaan ko na lamang pag biglang umulan
kaya maigi pang mag-dyaket na lang at sumbrero
pagkat mabasa man, nailalagay ko sa bag ko
kaysa payong pag nabasa, iyong patutuyuin
at sa pag-alis, maiiwan ng malilimutin
pag kailangan ng iba, sila'y may magagamit
madalas di na naibabalik, aba'y kaysakit
ilang beses na bang nakawala ako ng payong
ilang beses na bang sa ulan ako'y sumusuong
kaya maiging mag-dyaket at sumbrero na lang
kaysa magpayong at mawalan, aba ito'y sayang
- gregbituinjr.